Η λεγόμενη «σπηλιά του Νταβέλη» αποτελεί τμήμα του λεγόμενου «λατομείου της σπηλιάς».

Πρόκειται για ένα από τα πολλά λατομεία που λειτουργούσαν κατά την αρχαιότητα στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πεντέλης σε υψόμετρο 720 μέτρων.

Πήρε το όνομα «σπηλιά του Νταβέλη» από τον φοβερό λήσταρχο (αν και υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν ότι ο Νταβέλης αγνοούσε ακόμα και την ύπαρξη της σπηλιάς).

Ονομάστηκε και «λατομείο της Σπηλιάς» γιατί σύμφωνα με την αρχαιολόγο Αλεξάνδρα Μαρή κατά τη λατόμηση μαρμάρων αποκαλύφθηκε εκεί ύπαρξη σπηλαίου.

Σύμφωνα πάλι με μελέτη του καθηγητή Μανόλη Κορρέ το συγκεκριμένο λατομείο εγκαταλείφθηκε όταν άρχισαν να πυκνώνουν οι φυσικοί αρμοί στο μάρμαρο οι οποίοι το κατέστησαν μη εκμεταλλεύσιμο.

Στην αρχαιότητα υπήρξε Ιερό του Θεού Πάνα, ενώ στα Βυζαντινά χρόνια υπήρξε ερημητήριο ασκητών, στους οποίους οφείλει και το παλαιότερο όνομά της «Σπήλαιο των Αμώμων» (των αναμάρτητων, των αμόλυντων).

Η είσοδος της είναι εντυπωσιακή. Στα δεξιά βρίσκεται το ασκητήριο του Αγίου Νικολάου με τοιχογραφίες του 13ου αιώνα και το ασκητήριο του Αγίου Σπυρίδωνος με μεταβυζαντινά έργα. Οι εκκλησίες έχουν υποστυλωθεί και συντηρηθεί και οι τοιχογραφίες εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας.

Την περίοδο της επταετίας άρχισαν ορισμένα έργα αλλά δεν ολοκληρώθηκαν λόγω της πτώσης της Χούντας.

Τον Αύγουστο του 1990 ξεκίνησαν και πάλι εργασίες. Η αντίδραση του τύπου οδήγησε και πάλι στο να σταματήσουν.

Μετά το 1990 η σπηλιά συνδέθηκε με μυστικιστικές τελετές.

Υπάρχουν και φήμες που θέλουν τη σπηλιά να επικοινωνεί μέσω στοών με το Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (στην οποία χρεώνονται ερωτικές σχέσεις με τον Νταβέλη, κάτι όμως που χρονικά δεν στέκει). 

Η σπηλιά του Νταβέλη θεωρείται αρχαιολογικό μνημείο και τμήμα του αρχαιολογικού χώρου της Πεντέλης αλλά δεν φυλάσσεται.

Η πίστη ότι στη σπηλιά ο λήσταρχος είχε κρύψει το θησαυρό του οδήγησαν σε λαθρανασκαφές χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Η σπηλιά, λόγω της θέσης της, χρησιμεύει και για την εκπαίδευση κάποιων ατόμων για αναρρίχηση.

Στο βιβλίο του ερευνητή Γιώργου Μπαλάνου «το Αίνιγμα της Πεντέλης» (1982) δίνονται απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, σχετικά με τη σπηλιά Νταβέλη.